Cieszyn: kościół Jezusowy (ewangelicki)

Jest największą świątynią Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce.

W 1709 roku cesarz Józef I, za namową króla szwedzkiego Karola XII, zezwolił na wybudowanie na Śląsku 6 kościołów protestanckich, nazwanych kościołami z łaski ( Żagań, Kożuchów, Jelenia Góra , Kamienna Góra , Milicz , Cieszyn - cieszyński Kościół Jezusowy jest jedynym, który do tej pory służy jako świątynia ewangelicka). Protestanci wykupili ogrody na przedmieściach Wyższej Bramy, w odległości strzału armatniego od murów miejskich. Wokoło naprędce wzniesionego drewnianego kościółka przez 13 lat budowano nową okazałą świątynię według projektu opawskiego architekta Jana Haüsruckera. Wieża została dobudowana w 1772 roku. W tym czasie była to jedyna świątynia protestancka na Górnym Śląsku.

Kościół Jezusowy jest potężną, charakterystyczną budowlą, której wieża góruje nad miastem i jest widoczna niemal z każdego jego punktu. Posiada 3,5 tys. miejsc siedzących, może jednak pomieścić nawet 7 tys. osób.

Kościół jest trójnawową bazyliką zbudowaną na planie szerokiego krzyża, z półkolistym prezbiterium, pokrytą dwuspadowym dachem z lukarnami. Nawę

poprzedza ryzalit potężnej, 75-metrowej wysokości wieży. Dzwonnica zwieńczona jest galeryjką krytą dachem cebulastym zakończonym banią z krzyżem. W wieży zawieszono trzy stalowe dzwony z 1922 roku. Poziome gzymsy dzielące fasadę wsparte są na pilastrach w porządku toskańskim i kompozytowym.

Dookoła budowli rozmieszczone są rzędy półkolistych okien. Do głównego wejścia ozdobionego barokowym portalem z reliefem baranka prowadzą reprezentacyjne schody. Po prawej stronie do kościoła przylega stary cmentarz ewangelicki, częściowo zamieniony w park. Nawa główna jest sklepiona kolebkowo, nawy boczne są trójkondygnacyjne i mieszczą galerie otwarte do nawy głównej.

Prezbiterium zamyka monumentalny barokowy ołtarz z 1766 roku. W kartuszu umieszczona jest kopia obrazu Macipa Vincentego Juana, przedstawiająca ostatnią wieczerzę. U stóp kolumnady stoją nadnaturalnej wielkości rzeźby czterech ewangelistów autorstwa cieszyńskiego rzeźbiarza Józefa Prackera. On też wykonał w 1782 roku ambonę zwieńczoną figurą zmartwychwstałego Chrystusa. Po prawej stronie ołtarza, za tralkową balustradą, stoi popiersie Karola XII, dar króla szwedzkiego Gustawa V.

Po przeciwnej stronie znajduje się klasycystyczna chrzcielnica. Chór jest dwukondygnacyjny, mieści koncertowe organy firmy Karola Barkera z Frankfurtu, obudowane barokową dekoracją. Organy te są największe na Śląsku

Cieszyńskim. Wnętrze kościoła ma dobrą akustykę, odbywają się tu koncerty oratoryjne i recitale organowe. Kościół ewangelicki od czasu swego powstania nie uległ zniszczeniu ani przebudowie, dzięki czemu świątynia zachowała swój pierwotny wystrój utrzymany w czystym, wyważonym stylu.

W sąsiedztwie kościoła znajduje się dawna szkoła ewangelicka z 1725 roku, tzw. "stara pajta". Niestety budynek po remoncie i usunięciu otaczających go przypór stracił znacznie na uroku.

Wychowankowie szkoły odegrali wielką rolę w rozwoju kultury i świadomości narodowej na Śląsku Cieszyńskim. Najwybitniejsi z nich to Paweł Stalmach,

Andrzej Cinciała, Oskar Michejda i Jan Śliwka. W kościele przechowywany jest zabytkowy księgozbiór znany pod nazwą Biblioteki Tschammera, od nazwiska

cieszyńskiego adwokata, pierwszego darczyńcy biblioteki. Zbiory liczą sobie obecnie ponad 17 000 tomów i zawierają wiele cennych starodruków a nawet kilka inkunabułów. Pomiędzy kościołem a ul. Stalmacha znajdował się niegdyś cmentarz, zlikwidowany, jak kilka innych cieszyńskich nekropolii w latach 60. i przekształcony w park. Kilka drzew w sąsiedztwie świątyni niemal dorównuje jej wiekiem i zalicza się do pomników przyrody.

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.