Święty Krzyż: kościół Świętej Trójcy

Kościół, który znajduje się na Łysej Górze od ponad tysiąca lat, miał różne kształty architektoniczne - począwszy od rotundy poprzez świątynię romańską, gotycką, barokową aż do neoklasycznej.

Obecny kościół, trzeci na tym miejscu, wzniesiony został w latach 1781-1789 wg planu Józefa Karsznickiego w stylu barokowo-klasycystycznym. Murowany z cegły, orientowany, jednonawowy, na planie prostokąta.

Elewacja kościoła to prawdopodobnie kopia któregoś z kościołów włoskich (św. Scholastyki w Subiaco). Fasada zachodnia z ciosu, późnobarokowa, pięcioosiowa, o dwóch kondygnacjach. Oś środkowa szersza, akcentowana dużymi arkadowymi wnękami. W dolnej wnęce umieszczone jest główne wejście do kościoła, ujęte w portal z szarego marmuru. Brak barokowego zwieńczenia, bo tu właśnie wznosiła się piękna wieża zniszczona w czasie pierwszej wojny światowej w 1914 r.

Wnętrze kościoła klasycystyczne, na rzucie dwóch prostokątów o zaokrąglonych narożnikach. Nawa główna trójprzęsłowa, sklepienie kolebkowo-krzyżowe.

Na ścianach malowidła: obraz umierającego św. Józefa, św. Emeryka w rozmowie z aniołem, a także św. Scholastyki w rozmowie z bratem Benedyktem – założycielem benedyktynów .

Ołtarz główny klasycystyczny z obrazem Trójcy Przenajświętszej, dzieło Franciszka Smuglewicza. Kuliste tabernakulum, oparte na snopie pszenicy i zwieńczone winogronami (symbole Eucharystii) podtrzymują dwaj cherubini.

Z obu stron prezbiterium umieszczono dwurzędowe stalle - ozdobne ławy dla zakonników, o skromnej dekoracji snycerskiej z XVIII wieku. Tej roboty są też dwa konfesjonały i ławki w kościele.

Właśnie w prezbiterium przez wieki koncentrowało się życie religijne benedyktynów. Św. Benedykt zalecił swoim uczniom, aby dążyli do świętości poprzez liturgię: przede wszystkim Eucharystię, ale także pacierze, które odmawiali lub śpiewali według specjalnego ceremoniału.

W środku kościoła znajduje się wejście do podziemi, w których pochowano zwłoki zakonników zmarłych po 1766 roku.

Najstarsze partie kościoła zachowały się w krużganku, którego ramiona tworzą zamknięty czworobok obiegający wirydarz. Zbudowany w XV wieku w stylu gotyckim z fundacji Kazimierza Jagiellończyka i kardynała Zbigniewa Oleśnickiego.

Południowym ramieniem krużganku biegnie fragment architektury romańskiej, pozostałość z dawnego kościoła, specjalnie wyeksponowana przy remoncie poprzez zdjęcie tynków.

W krużganku warto zobaczyć zwłaszcza: tablicę z historią sanktuarium, ołtarz z 1766 r. poświęcony zmarłym benedyktynom, których kości przeniesiono wówczas z podziemi (wymieniono, że od Roku Pańskiego 1006 na Świętym Krzyży pochowano: opatów 82, przeorów 275, zakonników 1080)

Tuż przy wejściu do kościoła współczesne, murowane epitafium poświęcone pamięci księży oblatów świętokrzyskich zmarłych w czasie wojny.

W zakrystii można obejrzeć zabytkowe szaty liturgiczne: ornat i dwie dalmatyki XV wieku oraz ornaty z XVII i XVIII w.

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.