Cieszyn: cmentarze żydowskie

Na starym cmentarzu (drugi cmentarz to tzw. nowy) znajduje się prawdopodobnie najstarsza macewa w Polsce (1362 r.).

Przed II wojną Żydzi stanowili ok. 8% mieszkańców Cieszyna. Przy ulicy Bóżniczej stała okazała synagoga z 1838 roku, przebudowana w 1878 roku w stylu romańsko-mauretańskim przez architekta Antoniego Jonkisza. Działało też kilka domów modlitwy. Synagoga została spalona przez Niemców w 1939 roku, natomiast w dobrym stanie przetrwały wojnę dwa żydowskie cmentarze przy ul. Hażlaskiej.

Stary cmentarz (wejście od ul. Hażlaskiej, przez teren garaży i dziurę w płocie, albo górą przez mur) został założony w 1647 roku za zgodą Elżbiety Lukrecji jako prywatna własność Jakuba Singera. Po ogłoszeniu edyktu tolerancyjnego na Śląsku w 1713 roku na cmentarzu poczęto grzebać osoby spoza rodziny.

Gmina żydowska wykupiła cmentarz w 1785 roku. Cmentarz był kilkakrotnie powiększany. Pod koniec XIX wieku powstał dom pogrzebowy. Po wojnie mieściły się tam magazyny, obecnie budynek stoi pusty i niszczeje. Niektóre macewy (kamienie nagrobne) mają po 600 lat! (Żydzi pojawili się w Cieszynie później, ale zdaje się mieli zwyczaj zabierać macewy ze sobą). Najstarszy nagrobek należy do niewiasty Ester, córki chawejra (mędrca) Samuela i pochodzi z 1362 roku. Według Zarania Śląskiego z 1934 roku to najstarszy nagrobek żydowski w Polsce.

Najstarsze macewy są nieduże i wykonane z kamienia, raczej bezużyteczne jako surowiec do ponownego wykorzystania. Dzięki temu zachowały się w dość dużej ilości, w przeciwieństwie do późniejszych, okazałych marmurowych grobowców. Jest to szczególnie widoczne w nowej części cmentarza, gdzie rozkradziono prawie wszystko.

Nowy cmentarz, znajdujący się powyżej starego, został uruchomiony w 1907 roku. Ostatnich cieszyńskich Żydów pochowano tam w latach 60.

Cmentarze żydowskie uniknęły wojennych zniszczeń, ale podzieliły los wielu innych zabytków pozbawionych bez opieki po wojnie i stały się obiektem postępującej dewastacji. Działania konserwatorskie zostały podjęte zbyt późno.

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.