Pińczów: kościół św. Jana Ewangelisty

Według niepotwierdzonej tradycji pierwszy kościół parafialny w Pińczowie miał wznieść ok. 1380 r., a więc za panowania Ludwika Węgierskiego, późniejszy sędzia ziemski krakowski, Jan Oleśnicki.

W następnym stuleciu jego syn, biskup Zbigniew, zbudował w tym miejscu świątynię gotycką, przebudowaną gruntownie w I poł. XVII w., w stylu późnego renesansu. Natomiast urządzenie wystroju wnętrza i wyposażenia kościoła dokonano w latach 1720-1750.

Do dzisiaj z jednonawowego kościoła gotyckiego zachowała się jedynie zachodnia część obecnej nawy głównej: dolna partia kruchty i fragmenty muru miedzy nią a wspornikami. (Przy jednym z nich jest dobrze widoczna kamienna tarcza herbowa z Dębnem Oleśnickich).

Świątynia jest trójnawową bazyliką, której front wieńczy szczyt o dwóch kondygnacjach, ozdobiony figurami świętych: Jana Ewangelisty i Pawła Pustelnika. Gotycka kruchta jest najstarszą budowlą w mieście. Na jej sklepieniu widać zwornik z Dębnem Oleśnickich: na czerwonym polu biały krzyż mający pod lewy ramieniem białego koloru rękawicę, czyli znak w kształcie litery W. W południowej ścianie kruchty wmurowany jest kamienny późnorenesansowy nagrobek mieszczki pińczowskiej Anny z Łaszczów Jakubczykowej (zm. 1618) i jej synów, Jacka i Jana. Po lewej widać płaskorzeźbę przedstawiającą zmarłą, modlącą się pod krzyżem; po prawej rzeźbione postacie dzieci, klęczących i modlących się pod krucyfiksem. W środku murowana płyta z wierszowaną polską inskrypcją zawierającą akrostych (pierwsze litery każdej linijki wiersza czytane pionowo dają nazwisko zmarłej). W trójkątnym zwieńczeniu nagrobka aniołki unoszą kartusz z herbem Prawdzic. Po drugiej stronie kruchty marmurowe epitafium ks. Bazylego Kowalskiego (zm.1838), paulina, rektora szkół pińczowskich. Ołtarz główny (ok.1744) posiada bogatą dekorację w stylu regencji. W polu środkowym krucyfiks, między kolumnami figury czterech ewangelistów, figury świętych Piotra i Pawła; w zwieńczeniu grupa Trójcy Świętej z aniołami. Przed ołtarzem głównym po obu stronach prezbiterium znajdują się XVIII-wieczne wczesnobarokowe dwurzędowe stalle z bogatą snycerską dekoracją oraz rzeźbami Chrystusa, Marii, apostołów, świętych oraz obrazami świętych pustelników na zapleckach. Przy nawie południowej znajduje się XVIII-wieczna Kaplica Aniołów z podziemnymi grobami, wystawiona na miejscu poprzedniej, starodawnej kaplicy Św. Aniołów. Nie zniesiono jej w XVII w. przy wyburzaniu kościoła gotyckiego, toteż stała jeszcze długo, zyskując nawet nazwę Capella antiqua, Kaplica stara, dawna. Umieszczony w niej późnobarokowy ołtarz zawiera obraz Archanioła Rafała z młodym Tobiaszem. W pińczowskim kościele pochowany został jeden z ważniejszych polskich reformatorów, Jan Łaski, który spędził w Pińczowie ostatnie lata życia. Po uroczystym pogrzebie pochowano go obok ołtarza głównego, a na marmurze grobowym wyryto epitafium: „Tu leży¸ Łaski; razem z nim złożono by tu i pobożność, gdyby i ona mogła kiedyś umrzeć”. W okresie kontrreformacji grób ten został zniszczony.

Na podstawie: przechadzka po Pińczowie www.pinczow.com.pl

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zobacz także:

• Pińczów: dzwonnica przy kościele św. Jana