Rzeszów: Zamek Lubomirskich

Zamek Lubomirskich w Rzeszowie jest jednym najcenniejszych zabytków Rzeszowa. Wybudował go pod koniec XVI w. ówczesny właściciel Rzeszowa - Mikołaj Spytko Ligęza.

Budynek o charakterze obronnym wzniesiony na prawie prostokątnym rzucie otaczał mur kurtynowy z kamienia o grubości ponad 1,5 m ze szczelinowymi strzelnicami.

W 1620 roku M.S. Ligęza, wówczas już kasztelan sandomierski, postanowił przekształcić istniejącą budowlę na nowoczesny zamek typu palazzo in fortezza.

Rozbudowę fortyfikacji kontynuowali Lubomirscy - powiększono zamkowe obwarowania i otoczono zamek kamiennymi fortyfikacjami typu bastionowego, które zachowały się do dziś.

Od 1682 roku rozbudowę zamku projektował holenderski architekt Tylman z Gameren. Zamek stał się budowlą posiadającą cztery dwukondygnacyjne skrzydła, z piętrową bramą na osi skrzydła zachodniego.

Elewacje zewnętrzne zostały zaopatrzone w trójkątne szczyty wieńczące skrajne i środkowe partie fasad, zakończone od dołu na boniowanych pilastrach.

W 1730 roku bramę wjazdową do zamku umocniono, ustawiając na kurtynie muru po obu stronach wieży czterodziałowe baterie na działobitniach.

W jednej z nich umieszczono cekhauz, a w drugiej kordegardy.

W 1748 r. ukończono trwającą cztery lata budowę wielkiego mostu przed zamkiem. Most miał trzy zwodzone pomosty: środkowy dla pojazdów i dwa boczne dla pieszych.

Rozbudowie uległy też przeszkody na przedpolu obrony.

W XIX wieku zamek popadał stopniowo w ruinę do tego stopnia, że nie nadawał się do rekonstrukcji i trzeba było zbudować go od podstaw.

Nowy projekt nawiązywał do dawnej XVIII-wiecznej formy architektonicznej rzeszowskiego zamku, którą znano z widoków Wiedemanna.

Masywną i ciężką bryłę zamku tworzy dwupiętrowy zamknięty w czworobok budynek z lat 1903-1905 z obszernym dziedzińcem pośrodku i wysoką wieżą bramną od zachodu. Sześciokondygnacyjna wieża z gankiem dla straży zwieńczona jest interesującym hełmem wykonanym w 1906 r. według pierwotnego, barokowego wzoru.

Zamek otacza czworobok kamiennych fortyfikacji z wydłużonymi bastionami na narożach, na których są kamienne wieżyczki (kawaliery) z rzeźbionymi plakietami patronów z 1746 r.

Od strony północnej i wschodniej zachowały się resztki fos, a w kurtynie północnej wylot tunelu wycieczkowego.

U szczytu wieży znajduje się zegar, wykonany przez fabrykę zegarów wieżowych Michała Mięsowicza w Krośnie w 1904 r. W 1965 r. budynek zamkowy został odnowiony, wyremontowano także walące się mury.

W latach 1985-93 gmach zamkowy został gruntownie odrestaurowany, odnowiono również jego wnętrza. Przywrócono pierwotną salę reprezentacyjną i odtworzono znajdującą się w północnym skrzydle dawną kaplicę więzienną. Na frontonie wieży umieszczono tablice upamiętniające tragiczne losy więźniów podczas okupacji hitlerowskiej oraz uwięzienie Wincentego Witosa.

Wewnątrz zamku znajduje się, odsłonięta w 1995 r., tablica upamiętniająca męczeństwo prawników więzionych i straconych tu w czasach stalinowskich.

W 1996 r. otworzono tu Muzeum Prawa. Obecnie w murach zamku organizowane są wystawy i koncerty, a na dziedzińcu zamkowym odbywają się plenerowe przedstawienia.

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.