«powrót

Jasna Góra

Najsłynniejsze polskie sanktuarium (ok. 4 mln odwiedzających rocznie), główny cel pieszych pielgrzymek w Polsce (ok. 200 tys. pątników) i jedno z najczęściej odwiedzanych świętych miejsc chrześcijaństwa. Jasna Góra jest przy tym największym na świecie ośrodkiem kultu maryjnego związanego z kultem świętej ikony, a nie z objawieniami Matki Bożej.

Sanktuarium z racji swego położenia na wapiennym wzgórzu (293 m n.p.m.) i strzelistej wieży dominuje nad miastem – widać je z odległości kilkunastu kilometrów od Częstochowy. Z trzech stron otoczone jest parkiem, a od strony wschodniej - wielkim placem, gdzie podczas uroczystości gromadzą się pielgrzymi na Msze święte. Na obszarze ok. 5 ha znajduje się kaplica Cudownego Obrazu, bazylika z wieżą, klasztor paulinów , droga krzyżowa i kilkanaście innych obiektów zbudowanych w XIV-XX w. Zgromadzono w nich wiele ważnych dla wiary i kultury narodu pamiątek. Kompleks budynków otacza mur z początku XVII w. W obręb murów klasztoru jasnogórskiego wchodzi się przez cztery bramy wzniesione w okresie od XVI do XIX wieku.

Nazwa Jasna Góra (Clarus Mons) pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1388 roku, wystawionym przez starostę olsztyńskiego. Nadali ją wzgórzu paulini , którzy przywędrowali tutaj z Węgier – tak się nazywał ich macierzysty klasztor św. Wawrzyńca w Budzie.

Paulini zostali sprowadzeni do Polski przez Władysława Opolczyka, namiestnika króla Ludwika Węgierskiego w latach 1367-1382. W 1382 r przybyli do Częstochowy, gdzie otrzymali od księcia jasnogórskie wzgórze z maleńkim kościołem pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, Dziewicy Wspomożycielki. W nim umieścili wizerunek Matki Bożej, od wieków otaczany czcią, a przywieziony przez fundatora z Bełza na Rusi. Rosnąca sława cudownego wizerunku Bogurodzicy sprawiła, że w krótkim czasie klasztor jasnogórski stał się miejscem licznych pielgrzymek i skarbcem niezwykle cennych wotów. W 1430 r. wota zwabiły złodziei - w Wielkanoc banda rabusiów z Czech, Moraw i Śląska włamała się do kaplicy Matki Bożej, ograbiła ją z kosztowności i pocięła szablami twarz Madonny (stąd pochodzą rysy na Jej twarzy). Rzucony na ziemię obraz na ziemię pękł na trzy części. Restauracji dokonano na dworze króla polskiego Władysława Jagiełły w Krakowie.

Po napadzie popularność jasnogórskiego sanktuarium niezwykle wzrosła i pierwotny gotycki kościół nie był w stanie pomieścić wiernych. W latach sześćdziesiątych XV wieku obok kaplicy Matki Bożej rozpoczęto budowę gotyckiego kościoła o trzech szerokich nawach. Ponowny napad rabunkowy na klasztor, dokonany w roku 1466 przez wojska króla czeskiego, oraz walory militarne jasnogórskiego wzgórza, leżącego blisko granicy śląskiej, skłoniły królów Zygmunta III i Władysława IV do otoczenia Jasnej Góry wałami obronnymi. Prace rozpoczęto w 1621 roku.

Najbardziej znanym wydarzeniem w dziejach Jasnej Góry było jej oblężenie przez wojska szwedzkie i bohaterska obrona pod wodzą przeora o. Augustyna Kordeckiego w 1655 r. Atak na sanktuarium uznano wtedy powszechnie za obrazę uczuć religijnych, a zwycięstwo przypisano nie tyle sprawności załogi i wytrzymałości murów, co wstawiennictwu i opiece samej Matki Bożej. Kraj wówczas poderwał się do walki i szala zwycięstwa przechyliła się na stronę polską. Wdzięczny król Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 r. w uroczystym ślubowaniu w katedrze lwowskiej oddał kraj pod władzę Matki Bożej, obierając Ją za Patronkę i Królową państwa. W 1717 r. obraz został koronowany (na uroczystość przyjechało ok. 200 tysięcy osób, co było wtedy rekordową liczbą)

Podczas Konfederacji Barskiej jeden z jej wodzów, Kazimierz Pułaski, zajął jasnogórską twierdzę i przez trzy lata jej bronił, skutecznie odpierając ataki Rosjan. Kiedy w sierpniu 1772 r. konfederacja upadła i król Stanisław Poniatowski rozkazał oddać Jasną Górę Rosjanom, wrogowie po raz pierwszy wkroczyli w niezwyciężone dotąd mury.

Po raz ostatni Jasna Góra pełniła rolę twierdzy militarnej w czasach Księstwa Warszawskiego, gdy w latach 1806-1813 znajdujący się w jej murach Polacy odpierali z powodzeniem ataki wojsk austriackich. Po upadku Napoleona car Aleksander I rozkazał zburzyć mury forteczne. Odbudowano je w zmienionej formie z polecenia cara Mikołaja I dopiero w 1843 roku (poprzez ten gest car chciał pokazać wobec Europy tolerancję i przychylność dla Kościoła). Po upadku powstania styczniowego wielu paulinów oskarżono o działalność powstańczą i wywieziono na Sybir, zlikwidowano studia klasztorne, drukarnię, aptekę i pozbawiono klasztor majątków ziemskich.

W lipcu 1920 roku, w obliczu najazdu bolszewickiego, zgromadzony na Jasnej Górze Episkopat ponownie obrał Maryję Królową Polski. Kiedy zaś wojska rosyjskie zostały rozgromione 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia NMP, naród uznał to za cud nad Wisłą i przypisał wstawiennictwu Bożej Matki.

W maju 1936 r. 20 tys. studentów złożyło ślubowanie, wyrażając pragnienie budowania wraz z Maryją nowej Polski. W sierpniu tego roku odbył się na Jasnej Górze pierwszy w Polsce synod plenarny.

W czasie II wojny światowej część klasztoru zajęło wojsko niemieckie, stacjonujące tu aż do 16 stycznia 1945 roku. Niemcy zabronili zbiorowego pielgrzymowania na Jasną Górę. Pielgrzymi jednak - pomimo zakazów i represji - pod osłoną nocy przybywali do Częstochowy. Zakonnicy udzielali pomocy pielgrzymom, partyzantom, jeńcom wojennym i Żydom, a także prowadzili tajne nauczanie dla młodzieży. Niespodziewany atak czołgów rosyjskich 16 stycznia 1945 roku wywołał panikę wśród stacjonujących w sanktuarium wojsk niemieckich, które nie zdążyły wywieźć do Niemiec cennych zbiorów i zniszczyć klasztoru. W 1946 r. prymas August Hlond w obecności półmilionowej rzeszy wiernych poświęcił Polskę Niepokalanemu Sercu Maryi. Kolejnym ważnym wydarzeniem było odnowienie Ślubów Narodu w trzechsetną rocznicę ślubów króla Jana Kazimierza w 1956 r. Rok później poświęcona przez papieża Piusa XII kopia jasnogórskiego obrazu rozpoczęła peregrynację po całym kraju. Wędrówka po wszystkich parafiach w Polsce trwała 23 lata. W 1966 r., podczas uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski cały Episkopat Polski złożył Akt Oddania Polski w macierzyńską niewolę Maryi, Matki Kościoła, za wolność Kościoła Chrystusowego. Jasną Górę wielokrotnie odwiedzał Jan Paweł II, który podarował Maryi złotą różę, umieszczoną obecnie przy cudownym obrazie.

Fenomenem na skalę światową są piesze pielgrzymki, które idą co roku na Jasną Górę w całej Polski na uroczystość Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia) i – mniej liczne – na święto Matki Bożej Częstochowskiej (26 sierpina).

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zobacz także:

→ Częstochowa
→ woj. śląskie
→ pow. Częstochowa