Klasztory klauzurowe w Polsce

Wśród blisko 40 tys. osób konsekrowanych w Polsce do żeńskich zakonów kontemplacyjnych należy 1 508 sióstr. Należą one do 16 rodzin zakonnych, które łącznie mają 85 klasztorów. Zakonnice są odgrodzone od świata wysokimi murami, a gdy zdecydują się ostatecznie na pozostanie w klasztorze, już z niego nie wychodzą, chyba że wymagają tego nadzwyczajne okoliczności. Modlą się 8 godzin dziennie – wówczas „mówią Bogu o ludziach” – jak określa sens ich życia jedna z reguł mniszek klauzurowych.

Klauzura to część klasztoru lub domu zarezerwowana wyłącznie dla członków wspólnoty zakonnej. Powszechne prawo klauzury wprowadził w 1298 r. papież Bonifacy VIII, zakazując wszystkim mniszkom wychodzenia z klasztoru z wyjątkiem zagrożenia dla życia lub ciężkiej choroby. Klauzura miała być „więzieniem i grobem” dla osób, które decydują się do niej wejść. Przez wieki za klasztornymi murami żyły pokolenia benedyktynek , kamedułek , dominikanek , klarysek , karmelitanek , wizytek , sakramentek . Ich śmierć dla świata symbolizował czarny całun, którym przykrywano zakonnicę, składającą śluby wieczyste. Choć dziś ceremonia ta uległa zmianie, nadal w wielu klasztorach przechowuje się czarne całuny – pamiątki po poprzednich pokoleniach.

Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Vita consecrata pisze, że klauzura jest niezmiernie wartościowym środkiem ascetycznym, a „Mniszki ofiarowują się wraz z Chrystusem za zbawienie świata”.

Dzień w klasztorach kontemplacyjnych zaczyna się koło 5 rano. Siostry odmawiają modlitwy brewiarzowe, odprawiają medytację, biorą udział we Mszy św. Po śniadaniu pracują. W ciągu dnia modlą się kilka razy, odmawiając oficja od jutrzni aż po kompletę. Po obiedzie wracają do pracy, po południu mają rekreację. Dzień kończy się kompletą – modlitwą na zakończenie dnia. W szczególny sposób muszą zorganizować swój czas wspólnoty, które mają w charyzmacie wieczystą adorację Najświętszego Sakramentu – bernardynki, sakramentki, klaryski od wieczystej adoracji – grafik godzin modlitwy przed Jezusem kształtuje rytm dnia całej wspólnoty.

Praca zajmuje zakonnicom tyle samo czasu, co modlitwa. Najpowszechniejszym sposobem zarabiania przez zakonnice to szycie i haftowanie szat liturgicznych i wypiekanie komunikantów, niektóre klasztory przyjmują gości. Szaty haftują klaryski ze Starego Sącza i klaryski od wieczystej adoracji z Elbląga, a także sakramentki z Wrocławia. Dominikanki z nowobudowanego klasztoru w Radoniach pod Warszawą szyją braciom i ojcom habity, część z nich tłumaczy rozmaite teksty.

Siostry mają też gospodarstwa, dzięki czemu mają własną żywność. Niemal w każdym klasztorze jest sad lub ogród warzywny, siostry hodują drób, nieraz mają krowy i świnki. Dzięki temu większość wspólnot wytwarza podstawowe artykuły spożywcze.

Najliczniejszym żeńskim zakonem kontemplacyjnym w Polsce są karmelitanki bose i klaryski od wieczystej adoracji. Są zakony, które mają po jednym klasztorze – siostry szensztackie od wieczystej adoracji, rodzina monastyczna z Betlejem, redemptorystki, Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia.

Wspólnoty mniszek istniały już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Z czasem rozwinęły się różnorodne formy życia zakonnego, część z nich nawiązywały do tradycji eremickiej (pustelniczej), inne do cenobickiej (wspólnotowej). Każdy zakon ma swoją specyfikę – benedyktynki szukają Boga poprzez liturgię i życie wspólne, składają też ślub stałości miejsca – pozostają całe życie w jednym klasztorze. Benedyktynki sakramentki w dzień i w nocy adorują Najświętszy Sakrament. Modlitwa i umartwienia bernardynek ma przebłagać Boga za grzechy świata. Kamedułki mają najsurowszą regułę – żyją i pracują w odosobnieniu, milczą i pokutują. Karmelitanki bose modlą się za cały Kościół, zwłaszcza za kapłanów i misje.

Przełożone zakonów kontemplacyjnych tworzą Konferencję Wyższych Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych, która powstała w 1956 r. z inicjatywy Prymasa Stefana Wyszyńskiego . Miało to skonsolidować zakony klauzurowe w obliczu prześladowań ówczesnych władz. W 1994 r. Stolica Apostolska zatwierdziła statut Konferencji. Obecnie jej przewodniczącą jest kamedułka m. Weronika Sowulewska z klasztoru w Złoczewie niedaleko Kalisza.

Pierwszym żeńskim klasztorem, założonym na ziemiach polskich był klasztor benedyktynek. Ufundował go w XI w. Bolesław Chrobry dla swojej córki. Najmłodszym zakonem klauzurowym jest Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia, która powstała w 2001 r. i liczy 7 członkiń. Ich powołaniem jest wypraszanie miłosierdzie dla świata.

Wiele z klasztorów kontemplacyjnych to zabytki najwyższej klasy. Klasztor norbertanek na krakowskim Zwierzyńcu został ufundowany w 1162 r. przez Jaxę Gryfitę. Kilka razy najeżdżany i palony, obecny kształt otrzymał w XVII w. za rządów wybitnej ksieni Doroty Kątskiej. Jednym z najstarszych istniejących niemal bez przerwy do dziś klasztor kontemplacyjny pochodzi z 1216 r., należy do benedyktynek i znajduje się w Staniątkach pod Krakowem. Założył go wielmoża małopolski Klemens Gryfita dla swej córki Wizenny.

W Krakowie istnieje też zabytkowy klasztor klarysek, założony w XIII w. przez [[błogosławioną Salomeę |

@@bl_salomea ]]. Zabytkowa i pełna pamiątek przeszłości jest fundacja klarysek – dzieło życia św. Księżnej Kingi . Klasztor założyła w 1280. Był on ważnym ośrodkiem piśmiennictwa i twórczości muzycznej. Tu została zredagowana pieśń Bogurodzica i przetłumaczono wiele dzieł na polski – mniszki nie znały łaciny, więc śpiewały swe hymny „in vulgate” – czyli w języku narodowym – rzecz bez precedensu w owym czasie. W klasztorze z pietyzmem przechowuje się pamiątki po świętej założycielce – kubek, łyżka i inne przedmioty osobiste.

Sumy, przyznawane przez państwo na remont i konserwację są niewystarczające, siostry muszą szukać sponsorów. Remontu wymaga piękny barokowy XVII-wieczny klasztor dominikanek w św. Annie, w której znajduje się słynąca łaskami rzeźba św. Anny Samotrzeciej.

Tabliczki z napisem „klauzura” wyznaczają zwiedzającym obszar, po którym mogą się poruszać. Krużganki i wirydarze klasztorne mogą oglądać jedynie na zdjęciach. Ale piękne, zabytkowe kościoły są dostępne dla zwiedzających przez okrągły rok.

Alina Petrowa-Wasilewicz

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.