Bunt Lipków

Bunt chorągwi tatarskich, które na wiosnę 1672 r. opuściły Rzeczpospolitą przechodząc na stronę Turcji. Bunt związany był m.in. z zaległościami w wypłacaniu żołdu tatarom służącym w wojsku polskim.

Niepokoje wśród chorągwi tatarskich będących częścią wojska Rzeczypospolitej rozpoczęły się już zimą 1671 r. Związane były z ogólnym pogorszeniem się w tym czasie sytuacji społeczności tatarskiej w Polsce.

Ludność tatarska ucierpiała znacznie już w czasie Potopu Szwedzkiego. Co więcej osłabione wojnami państwo zalegało z wypłatami żołdu. W 1667 r. Sejm Rzeczypospolitej uchwalił wypłacenie Tatarom zaledwie jednej czwartej zaległości. I choć dla załagodzenia sytuacji w 1669 r. król Michał Korybut Wiśniowiecki potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje dla ludności muzułmańskiej w Polsce, co więcej ponownie zezwolił na nabywanie ziemi na prawie szlacheckim, napięcie wśród zamieszkujących Rzeczpospolitą Tatarów, zwanych też Lipkami, narastało.

Wiązało się to również z faktem, że skonfliktowana wówczas z państwem polskim Turcja była państwem muzułmańskim, a więc duchowo bliskim wyznawcom islamu na ziemiach polskich.

Do otwartego buntu doszło w przededniu wielkiej ofensywy tureckiej, na wiosnę 1672 r. na stronę turecką przeszło kilkanaście chorągwi tatarskich na czele z rotmistrzem Aleksandrem Kryczyńskim. W ciągu roku do buntu przystąpiły wszystkie chorągwie tatarskie armii koronnej w liczbie od 2 do 3 tys. ludzi.

Przy Rzeczpospolitej pozostała natomiast jazda tatarska w wojsku litewskim. Trzy chorągwie lipkowskie walczyły razem z wojskami Rzeczypospolitej odnosząc 11 listopada 1673 r. wspaniałe zwycięstwo pod Chocimiem.

Już w tym czasie niezadowoleni ze służby tureckiej Tatarzy usiłowali powrócić do Rzeczypospolitej. W 1674 r. przyjął ich nowo wybrany król Jan III Sobieski. W 1676 r. natomiast Sejm uchwalił amnestię dla wszystkich, którzy zdecydowali się opuścić Turków. Potwierdzono też wówczas wszystkie wcześniejsze przywileje.

W 1679 r. rozwiązany został natomiast problem wynagrodzenia za służbę i zaległego żołdu. Tatarzy osadzeni zostali w dobrach stołowych - wsiach w ziemi brzeskiej, kobryńskiej i grodzieńskiej.

Historia "Buntu Lipków" przedstawiona zastała w sfabularyzowanej formie w "Panu Wołodyjowskim" Henryka Sienkiewicza.

© 2005-2007 Katolicka Agencja Informacyjna. Wszelkie prawa zastrzeżone.